بررسی علمی تاثیر سیگار الکترونیکی بر لثه و دندان

در دهه‌های اخیر، استفاده از سیگارهای سنتی با هشدارهای گسترده سلامت عمومی مواجه شده و در پی آن، اشکال جدیدی از مصرف نیکوتین مانند سیگار الکترونیکی پدیدار شده‌اند. سیگارهای الکترونیکی یا همان دستگاه‌های بخارزا با هدف جایگزینی ایمن‌تر برای سیگارهای سنتی طراحی شده‌اند و بسیاری از مصرف‌کنندگان به آن‌ها روی آورده‌اند، به‌ویژه جوانان و افرادی که در تلاش برای ترک سیگار هستند.

اگرچه ادعا می‌شود که سیگار الکترونیکی نسبت به سیگار معمولی ضرر کمتری دارد، اما تأثیر آن بر سلامت دهان و دندان همچنان مورد بحث است. در این مقاله، به بررسی علمی تأثیر سیگار الکترونیکی بر سلامت لثه، دندان و دهان خواهیم پرداخت، مکانیزم‌های بیولوژیک اثرات آن را تحلیل خواهیم کرد و به پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت این نوع مصرف نیکوتین بر بافت‌های دهانی خواهیم پرداخت.همچنین شما میتوانید برای مدیریت هرچه بهتر مطب خود از نرم افزار دندانپزشکی استفاده کنید.

سیگار الکترونیکی چیست؟

سیگار الکترونیکی وسیله‌ای است که از طریق یک سیستم گرمایشی، مایعی را که معمولاً حاوی نیکوتین، مواد طعم‌دهنده و سایر ترکیبات شیمیایی است، به بخار تبدیل می‌کند. این بخار سپس توسط کاربر استنشاق می‌شود.

مایع موجود در این دستگاه‌ها ممکن است شامل مواد مختلفی باشد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• نیکوتین

• پروپیلن گلیکول

• گلیسیرین گیاهی

• طعم‌دهنده‌های مصنوعی

• مواد شیمیایی فرّار مانند فرمالدهید و آکرولئین

ساختار و فیزیولوژی لثه و دندان

برای درک تأثیرات سیگار الکترونیکی بر دهان، نخست باید ساختار لثه و دندان را بشناسیم. دندان‌ها درون لثه‌ها قرار دارند و توسط لیگامان‌های پریودنتال، سمان، عاج و استخوان آلوئولار نگهداری می‌شوند. سلامت این بافت‌ها برای عملکرد طبیعی دهان و پیشگیری از بیماری‌های دهانی ضروری است.

بافت لثه از اپیتلیوم و بافت همبند تشکیل شده که دارای سلول‌های ایمنی، رشته‌های کلاژن و رگ‌های خونی است. این اجزا، لایه دفاعی مهمی در برابر باکتری‌ها و تحریکات شیمیایی به شمار می‌آیند.

مکانیسم‌های تأثیر سیگار الکترونیکی بر لثه و دندان

۱. تأثیر بر جریان خون لثه

استنشاق بخار نیکوتین موجود در سیگار الکترونیکی موجب تنگ شدن عروق خونی در لثه می‌شود. این فرآیند به کاهش جریان خون، کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها و تأخیر در روند ترمیم و بازسازی لثه می‌انجامد.

۲. تضعیف عملکرد ایمنی در دهان

نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در بخار سیگار الکترونیکی، باعث کاهش عملکرد سلول‌های ایمنی مانند نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها در لثه می‌شوند. در نتیجه، بدن توان کمتری برای مقابله با باکتری‌های عامل بیماری‌های لثه خواهد داشت.

۳. افزایش خطر تجمع پلاک و باکتری

برخلاف تصور رایج، سیگار الکترونیکی نیز همانند سیگار سنتی باعث افزایش چسبندگی پلاک دندانی می‌شود. این پلاک‌ها منبع اصلی بروز بیماری‌های لثه و تخریب استخوان فک هستند.

۴. تغییر در تعادل میکروبی دهان

استفاده مداوم از سیگار الکترونیکی باعث تغییر در ترکیب باکتری‌های دهان شده و گونه‌های بیماری‌زا را تقویت می‌کند. این عدم تعادل یا دیس‌بیوزیس یکی از دلایل اصلی التهاب مزمن لثه و تحلیل استخوان است.

۵. تأثیر مواد طعم‌دهنده

برخی از طعم‌دهنده‌های مورد استفاده در سیگار الکترونیکی خاصیت سیتوتوکسیک دارند، به این معنا که به سلول‌های زنده آسیب می‌رسانند. این مواد می‌توانند موجب التهاب و تخریب سلولی در مخاط دهان شوند.

پیامدهای بالینی استفاده از سیگار الکترونیکی

تحلیل لثه

کاربرانی که به طور مزمن از سیگار الکترونیکی استفاده می‌کنند، در معرض خطر تحلیل لثه قرار دارند. این تحلیل معمولاً بدون درد و تدریجی است، اما می‌تواند منجر به نمایان شدن ریشه دندان، حساسیت و افزایش خطر پوسیدگی شود.

التهاب لثه

مصرف‌کنندگان سیگار الکترونیکی معمولاً دچار علائم التهاب لثه از جمله قرمزی، تورم و خونریزی هنگام مسواک‌زدن می‌شوند. این وضعیت در صورت عدم درمان می‌تواند به پریودنتیت تبدیل شود.

پوسیدگی دندان

هرچند بخار سیگار الکترونیکی حاوی قند نیست، اما کاهش ترشح بزاق و تغییر در فلور میکروبی دهان می‌تواند به پوسیدگی زودهنگام دندان منجر شود. بزاق نقش مهمی در خنثی‌سازی اسیدها و حفظ تعادل pH دهان دارد و کاهش آن می‌تواند دندان را در معرض آسیب قرار دهد.

خشکی دهان

نیکوتین و سایر مواد موجود در بخار دستگاه‌های الکترونیکی باعث کاهش ترشح بزاق می‌شوند. خشکی دهان می‌تواند علائمی چون سوزش، بوی بد دهان، مشکل در بلع و پوسیدگی‌های دندانی ایجاد کند.

بوی بد دهان

ترکیبات شیمیایی حاصل از مصرف سیگار الکترونیکی می‌توانند به تغییر بوی دهان منجر شوند. در نبود جریان طبیعی بزاق و با رشد باکتری‌های بی‌هوازی، بوی بد دهان تشدید می‌شود.

مقایسه با سیگار سنتی

اگرچه میزان مواد سمی در سیگار الکترونیکی کمتر از سیگار سنتی است، اما شواهد نشان می‌دهد که تأثیرات منفی آن بر بافت‌های دهانی همچنان قابل توجه است. تفاوت عمده در شدت و سرعت بروز علائم است، نه در نوع آسیب‌ها. به‌عبارت دیگر، سیگار الکترونیکی ممکن است با تأخیر بیشتری موجب آسیب به لثه و دندان شود، اما در نهایت به همان مسیر منتهی می‌شود.

تأثیرات بلندمدت

پژوهش‌های بلندمدت هنوز در حال انجام‌اند، اما نشانه‌هایی از اثرات مزمن سیگار الکترونیکی در حال ظهور هستند. برخی از این اثرات عبارت‌اند از:

• تحلیل تدریجی استخوان فک

• از دست دادن دندان در سنین پایین

• افزایش نیاز به جراحی‌های لثه

• دشواری در ترمیم زخم‌های دهانی

• احتمال افزایش ضایعات پیش‌سرطانی

جمع‌بندی یافته‌های علمی

تا به امروز مطالعات متعددی به بررسی تأثیر سیگار الکترونیکی بر سلامت دهان پرداخته‌اند. گرچه برخی مطالعات آن را گزینه‌ای با ریسک کمتر نسبت به سیگارهای سنتی معرفی کرده‌اند، اما اکثریت داده‌ها حاکی از آن‌اند که این نوع مصرف نیز با پیامدهای قابل‌توجهی برای سلامت دهان و دندان همراه است.

به طور خلاصه، می‌توان گفت:

• سیگار الکترونیکی باعث التهاب و تحلیل لثه می‌شود

• خطر پوسیدگی دندان و خشکی دهان را افزایش می‌دهد

• تعادل میکروبی دهان را به هم می‌زند

• روند ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده را کند می‌کند

• احتمال مشکلات مزمن دهانی را افزایش می‌دهد

توصیه‌های پیشگیرانه برای کاربران

اگر فردی تصمیم دارد از سیگار الکترونیکی استفاده کند یا در مرحله ترک سیگار سنتی است، باید مراقبت‌های دهانی خاصی را در نظر بگیرد:

1. افزایش تعداد معاینه‌های دندانپزشکی
   بهتر است کاربران سیگار الکترونیکی هر ۳ تا ۶ ماه توسط دندانپزشک معاینه شوند.

2. استفاده از دهان‌شویه‌های ضدباکتری
   دهان‌شویه می‌تواند به کاهش رشد میکروارگانیسم‌های مضر کمک کند.

3. مسواک‌زدن منظم با خمیردندان حاوی فلوراید
   این کار به جلوگیری از پوسیدگی کمک می‌کند.

4. مصرف آب بیشتر برای کاهش خشکی دهان
   نوشیدن آب به کاهش اثرات خشکی دهان کمک می‌کند.

5. ترک تدریجی مصرف نیکوتین
   با کاهش تدریجی دوز نیکوتین می‌توان وابستگی را کاهش داد و خطرات را کنترل کرد.

نتیجه‌گیری

سیگار الکترونیکی برخلاف ظاهر بی‌خطر خود، اثرات قابل‌توجهی بر سلامت لثه و دندان دارد. این اثرات ممکن است تدریجی و پنهان باشند، اما در درازمدت می‌توانند به آسیب‌های جدی منجر شوند. افراد باید با آگاهی کامل نسبت به این خطرات تصمیم‌گیری کنند و در صورت استفاده از این دستگاه‌ها، اقدامات پیشگیرانه برای حفظ سلامت دهان و دندان را به‌طور جدی دنبال نمایند.

سلامت دهان و دندان، آینه‌ای از سلامت عمومی بدن است. انتخاب آگاهانه، نظارت دندانپزشک و مراقبت مستمر می‌تواند از بسیاری از این آسیب‌ها جلوگیری کند.